امروزه نیروی انسانی سالم و محیط زیست پاک، نقش مهم و بی بدیلی در رشد و توسعه صنایع بزرگ دارد. یکی از روشهای کارآمد در این زمینه، اجرا و استقرار نظام مدیریت سلامت، ایمنی و محیط زیست(HSE-MS) است. در برخی صنایع، کنترل کیفیت و بیمه (HSEQI) نیز به آن اضافه شده است.
وزیر نفت، تاکیدات مکرری مبنی بر اینکه “یکی از مهمترین سیاستهای وزارت نفت، ایجاد محیط ایمن و سالم برای کار بدون حادثه است تا منابع انسانی و تاسیسات صنعتی بتوانند بیشترین تولید را با کمترین آسیب و حادثه ارائه بکنند، داشته است. بیژن زنگنه در ابلاغیه های متعدد خود در مورد HSE بر ضرورت توجه به مسائل زیست محیطی در کنار صیانت از منابع نفتی کشور تاکید کرده است.
وزیر نفت در گزارش به کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی، دلیل اصلی حوادث متعدد آتش‌سوزیهای اخیر در صنعت پتروشیمی را عدم سرمایه‌گذاری لازم در بخش HSE و بی‌توجهی شرکتهای خصوصی‌سازی شده در صنعت پتروشیمی به این مقوله اعلام کرده است. زنگنه، اعلام کرده که در کنار فرهنگ سازی، با اعمال ضوابط سختگیرانه و انجام ممیّزی های مستمر، رعایت مسائل ایمنی و محیط زیست، الزام اور شده است. وی در این زمینه، در بخشنامه ای جدید، در مرداد ماه اعلام کرده که خوراک صنایع پتروشیمی که الزامات HSE را رعایت نکنند، قطع می‌شود.
به نظر می رسد که مقوله HSE در صنعت نفت کشور، بیش ازآنکه نگاه فنی و تخصصی به آن شود، سیاست زده شده است. بدین معنا که مدیران این حوزه فاقد نگاه راهبردی در زمینه پیشگیری و آموزش بوده و اغلب فاقد تخصص و صلاحیت لازم اجرایی هستند و در برابر فناوریهای جدید نیز مقاومت و مخالفت می کنند.
با توجه به موارد فوق، بر اساس مطالعات انجام شده از آنجا که علت بیش از ۸۰ درصد حوادث، عامل انسانی (انجام اقدامات ناایمن) و ناشی از ضعف آموزش و آگاهی در کنار عدم استفاده از ابزار دقیق استاندارد می باشد، و میان وقوع حوادث و ضعف یا فقدان آموزش رابطه دوسویه وجود دارد، بایستی نظر مدیران مربوطه به آموزش و ارتقای مهارتهای HSE متمرکز گردد. لذا، برگزاری دوره ها و کارگاههای آموزشی؛ دانش روشها، فرآیندها، رویه ها و ابزارهای HSE را برای تضمین یک محیط ایمن کاری فراهم می کند. در نتیجه کارکنان شرکت کننده در این دوره ها، قادر به شناسایی و کاهش مخاطرات برای جلوگیری از رویدادها یا حوادثی خواهند بود که بر روی کارکنان، تاسیسات و محیط زیست تاثیرگذارند. بی شک موارد مهمی همچون تحلیل ریسک، شناسایی خطر، مدیریت حادثه، ایمنی در کار، گازها و سموم خطرناک، محافظت در برابر آتش، آمادگی اضطراری، مدیریت ریسک حفاری، کنترل چاه و … می تواند آموزش داده شده و مهارت افزایی شود.
با توجه به توضیحات فوق، صنعت نفت رها شده ایران از کمند تحریمها، مستلزم محیط سالم کاری می باشد. هرگونه آسیب به تاسیسات صنعت نفت، مستقیما بر امنیت و درآمد ملی تاثیرگذار خواهد بود. در نتیجه، حفاظت از محیط کار و نیروی انسانی، نیازمند توجه جدی به مقوله HSE می باشد. در مورد دستیابی به اهداف HSE در صنعت نفت کشور باید گفت که با صدور دستورالعمل و ابلاغیه و طرح مشکلات و راهکارها نتیجه بخش نخواهد بود، بلکه یک استراتژی کارآمد در فرهنگ سازی HSE راهکار اصلی است و اینکه مدیران این حوزه دریابند که HSE یک انتخاب آگاهانه است نه اجبار و دستور.
با توجه به این توضیحات، دیدگاههای کارشناسان و متخصصان این حوزه، فارغ از هرگونه سیاست زدگی و جانبداری، نشان می دهد که HSE در صنعت نفت کشور مغفول واقع شده است. به امید کاهش حوادث و آسیبها در صنعت نفت، گاز و پتروشیمی کشور.
